Irapuato (euskaraz)
AHIZPA bat ekartzeko eskatu diot amari. Harritu antzo behatu bai, baina ez dit erantzun. Begietan, ongi ezagutzen dudan distira nabaritu diot. Haritz eta Oihaneren aita hil zutenean ikusi nion berbera. Leiho aldera bueltatu da. Larritu egin naiz orduan.
Ez negarrik egin, amatxo.
Ez, ederra. Hago lasai. Gaur ez dinat eginen. Kontent ekarriko niken ahizpa bat. Hortaz maiz solastatu izan gaitun aita eta biok. Baina gizon makurrak inguruan ibili bitartean ez dinagu deus egiten ahal.
Negarrez hastekotan izan naiz ni ere. Gizon makurrak. Gibeletik ibiliko zaizkigu beti. Haiengatik etorri ginen hona. Haiengatik alde egin beharko dugu hemendik.
Itsasoaz bertze aldean ez dun gizon makurrik izanen, agindu zidaten aireportuan. Ia lotan nengoen, baina ongi oroitzen naiz.
Afalondoan amak ez ninduen ohatzean sartu. Karrikara joateko jantzi ninduen. Txano gorria ezarri zidan buruan eta bufanda bildu lepo bueltan. Aitak maleta eta zorroz bete zuen egongela.
Hor zagon, erran zuen halako batean aitak leihotik.
Beso batean ni, eta maleta tzarra hartu zuen bertze eskuan. Utzi argia pizturik, erran zion amari.
Euria ari zuen. Nik ezagutzen ez nuen aitaren lagun batek, gugana etorri, eta maletak autoraino eramaten lagundu gintuen.
Hotz haiz? galdetu zidan amak.
Ez.
Neskatiko hau gogorra duzue. Ez da hala? irri egin zidan aitaren lagunak.
Autoa martxan ezarri zuen gero.
Nora goaz, amatxo? ausartu nintzen, aitak eta bere lagunak ez gintuztela entzunen iruditu zitzaidalarik.
Bidaia bat egitera, erantzun zidan. Ozeanoa zeharkatu behar dinagu.
Eta han bada gizon makurrik?
Orduan erran zidan urrunegi zegoela gindoazen lekua, eta ez zirela hara ailegatzen ahal.
Gau osoan bidaiatu ginela uste dut. Iratzarri nintzenean, eguzkia sortzen ari zen. Zerua gorri-gorri zegoen, gizon makur batek tiro egin eta odoletan utzi izan balu bezala.
Segi lotan, erran zidan amak, nire burua bere altzora ekarririk. Nik abisatuko haut.
Begiak hertsirik jarraitu nuen. Iduriz lo, kanpotik etorritako hotsei adi, errepide bustiko autoenei, bertzeak bertze. Auto franko zebilen. Hiri handi batean ginen, seguru. Baiona bezain handia, bederen. Iruñea bezain handia ere bai agian, aitak hamaika aldiz kontatutakoa sinestera. Luzaz entzun nuen hots hura. Eta poztu nintzen, autoaren abiadura emekiagotzen zela nabaritzean.
Irati! deitu ninduen amak.
Ailegatuak ginen aireportura.
Gidariak aita eta ama besarkatu zituen. Oraintxe dauzkan gisan zeuzkan begiak orduan ere amak. Niri muin egin zidan masailetan.
Eutsi goiari! oihu egin zigun hiruroi, autoko atea ixtearekin batera.
Hari beha gelditu ginen goizeko trafikoak arras irentsi zuen arte.
Eskua ekarri eta txintxo izan, erran zidan aitak aireportu barnean sartu ginenean. Ikusgarria zen, gaitza, eta hango pasabideetan barrena ez zen ibili beharrik aitzina egiteko. Berdin gertatzen zen eskaileretan ere. Zangorik altxa gabe, goiti. Jende anitz zebilen batetik bertzera. Lasterka zenbait. Jarririk zeudenak baziren, baita jarlekuen gainean lotan etzanak ere. Gisa guztietakoak. Kolore eta itxura ezberdinetakoak.
Aitak maleta eta zorroak hartu eta urdinez jantzitako emakume bati eman zizkion.
Kitto! alegeratu zen aita handik bueltan. Mexikora ailegatu arte ez ditinagu jaso beharko.
Zenbat denbora falta duk? galdetu zion amak.
Ordu eta erdi.
Jarri ginen. Telebista bat zegoen ia gure gainean. Baina hartan ez zen jenderik ikusten, zenbaki eta hitz hori batzuk baizik. Hegazkin bakoitza noiz atera adierazten zutela azaldu zidan aitak. Hari adi ginelarik, goazen! erran zigun halako batean.
Euskal Herrian bezala, urdina zuten hango poliziek uniformea, maletak hartzen zituen emakumearena baino ilunagoa. Urrundik ezagutu nituen.
Txakurrak! ohartarazi nahi izan nituen aita eta ama.
Ez larritu, bihotza. Ez ziguten deus eginen, eskua estutu zidan aitak.
Izutzen naute poliziek. Makurrak dira. Gizon makurrak bezain zitalak. Haien gisakoak, aita eta amaren aburuz.
Aitak erran bezala, ez ziguten inongo makurkeriarik egin. Lasai pasatzen utzi gintuzten. Beren aitzinetik pasatzean, batek eskua buruan paratu eta zerbait erran zidan. Dardarizo batek astindu ninduen. Ez dut uste poliziak ohartu zirenik. Aita bai, segur. Horregatik eman zidan bulkada tipi hura, nire ikaraz jabe ez zitezen.
GEHIEN maite ditudan egunak astebukaerakoak dira. Ez dut eskolara joan behar eta ranchitoa jendez betetzen zaigu. Amak tortillak-eta egin, eta mahaiak zerbitzatzen ditu aitak. Nik biak laguntzen ditut. Larunbat eta igandeetan, ohatzeak etxeko gibel aldera bildu eta gainerako bortz egunetan han altxatzen ditugun hiru mahai luzeak paratzen ditugu gela nagusian. Zurezkoak dira, aitak eginak.
Etortzen zaizkigunak batez ere inguruetatik datoz, nahiz eta zenbaitetan hiritik ere norbait hurbildu. Koldo eta Rikardo igandero agertzen dira. Zoko berean jartzen dira beti. Ondoan jartzen zaie aita kafeak banatutakoan. Luzaz egon daitezke hala, solasean. Euskal Herriaz hitz egiten dute. Mexikarrek bitartean futbola ikusten dute telebistan. Koldok eta Rikardok ere maite dute futbola, baina Don Manuel Bilbao dagoenean baizik ez dute aipatzen. Erdaraz.
Don Manuel Bilbao ez da euskalduna, berak kontrakoa uste badu ere. Haren aita bai, Euskal Herrian sortu zen. Don Manuel ez, Don Manuel Guanajuaton. Aitari entzunda dakit. Zaharra da. Atarrabiako aitatxi bezain zaharra. Eta aberatsa. Koldok eta Rikardok ez dute sobera maite.
Harroputz ez bertzea! erraten dute. Ez duk fidatzekoa.
Nahi duzuen guztia izanen duk, baina guk anitz zor zioagu, defendatzen du amak Don Manuel.
Baietz, bat dator amarekin aita. Harengatik izan ez balitz, auskalo bera non egonen litzatekeen orain.
Denok dakigu zertaz ari den.
Egunero bezala, bila etorri zitzaizkidan gurasoak egun hartan. Etxerako bueltan, kontrol batean geldiarazi gintuzten hiritik atera orduko. Adi joaten zen aita, kontrolak ikusiz gero lehenbailehen gibelera egin ahal izateko. Ez dakit zer gertatu zitzaion, baina ez zuen ikusi bertan izan ginen arte. Beranduegi. Paperak eskatu zizkioten.
Gurekin etorri beharko duzu, erran zion polizien buru zirudienak.
Sakelara eraman zuen aitak eskua. Billete batzuk atera eta poliziari eskaini zizkion. Egun hartan, ordea, ez zizkioten onartu nahi izan.
Poliziek aitarekin alde egin zutelarik, ama jarri zen bolante aitzinean.
Ez larritu, laztana! erran zidan, betiko moldean.
Ezpainak estutu zituen eta azeleradorea zapaldu. Bazekien nora joan.
Bizkor ginen Don Manuelen etxean. Neskameak atea ireki eta egoteko, nagusiaren bila zihoala.
Txundigarria da Don Manuelen etxea. Harri sendokoa kanpotik eta zurezkoa barnetik. Paretetan koadro franko dago: paisaiak, loreak lore zuri eta gorriz betetako lorontzi ederrak.
Zer gertatu da?
Amak aitaren izena ahoskatu zuen. Ez zuen bertzerik erran. Negar zotinak eragotzi zion. Negarrez hasi nintzen ni ere.
Lasaitu, faborez. Aise konponduko dugu nahigabe triste hau, agindu zigun Don Manuelek.
Negar egiteari utzi zion amak une batez.
Dei batzuk eginen ditut eta ikusiko duzue zein laster izanen den berriz zuekin, gaineratu zuen. Lidia igorriko dizuet bitartean.
Atea ireki zigun neskamea zen Lidia. Erretilu bat zekarren. Ardo gozoa amatxorentzat eta baso bat esne eta opil antzeko batzuk niretzat.
Amak fite hustu zuen berea. Nik, aldiz, opilak jan bai, baina ia edan gabe utzi nuen esnea.
Erran dizuet, itzuli zen Don Manuel. Uste baino zailagoa izan da, baina agudo egonen da hemen.
Eta hala gertatu zen.
Handik aitzina, erne baino erneago ibili zen aita. Poliziak hautemandakoan saihesbideren bat hartzen zuen berehala, telebistan egiten duten gisara. Gustuko nuke, aita tartean ez balitz. Gaizki pasatzen du. Amatxok ere bai gure zain. Baita neuk ere biak kezkatan ikusita.
Eskolara eraman eta eskolatik ekarri. Pare bat joan-etorri astegunero. Bi aldiz arriskuan nire kariaz.
Ez dut eskola maite. Han ere ez naute maite. Pelona deitzen didate, baina hara joan behar. Beldur dira aita eta ama. Eskolak horma gorak ditu. Salbu naizela uste dute, ez nautela bahituko. Ikaratzen dira desagertuen berri entzutean, supermerkatura joan eta kristalezko ateetan neska-mutiko horien argazkiak ikustean. Hori dela eta, eskutik atxikia eramaten naute beti. Ume-lapur anitz dabilelako bazterrotan. Gauza izugarriak egiten omen dizkiete. Hil eta gorputzaren atalak erauzi, saltzeko gero. Gringoei, hango ospitaleei. Zernahi: gibel, giltzurrun, bihotzak…
Horregatik nahiago asteburuak: eskolarik ez, ustekabeko polizi kontrolik ez. Trankil egon daiteke azkenean.
Eta hala egoten gara guztiok. Lasai. Kontent. Batez ere, mahaiak betetzen direnetan. Masailak gorritzen zaizkio amari halakoetan. Ni ere pozten naiz, jakina. Supermerkatura joateko dirua izanen dugu astelehenean. Maite dut hara joatea aita-amekin. Egun osoa emanen nuke han, ahal izanez gero. Pasabideak ez dira bukatzen. Apaletako gauzak ere ez. Milaka daude. Kolore eta tankera anitzekoak. Amatxok, aldiz, berdina erosten du beti: ilarrak, arroza, artirina, kafea… Dioenez, gainerakoak litxarreriak dira. Nik eskatuak bai, bederen.
Ez dinat erosiko horretarako sosik ez dugulako, eta horrezaz gain, litxarreriak osasunerako kaltegarriak direlako. Hortzak eroriko zaizkin horiek janda.
Horregatik ez du hortzik Humbertok? Litxarreriak jateagatik?
Ezetz, amak, zahardadea dela.
Zahardadea? harritu ninduen erantzunak. Atarrabiako aitatxi ere zaharra da eta ez du hortzik faltan!
Atarrabia urrun zagon, laztana, erran zidan, jakinen ez banu bezala.
Horrenbertze badakit, ordea. Aitak erakutsi zidan Koldok oparitutako atlasean. Gu hemen gaitun, Guanajuato ondoan paratu zuen hatza. Gero, eskuinera eraman eta, urdinez margotutako tartea zeharkaturik, Europaraino ailegatu zen. Europaren muturreraino. Egon nahi nukeen lekuraino.
Baigorrin bizi ginelarik, makina bat bisita izaten genuen. Aitatxi-amatxi etortzen zitzaizkigun, osaba-izebak… Handik ihes egin behar izan genuenetik, osaba Patxik bisitatu gaitu soil-soilik. Behin baizik ez. Horra zein urrun gauden.
Gauza anitz ekarri zituen. Aitak eta amak –noizean behin eta bakarrik Koldo eta Rikardorekin– edaten duten patxarana. Liburu eta aldizkariak. Aspalditik ikusi gabeko lagunen gutun eta goraintzik. Niri jantziak ekarri zizkidan. Oso politak, Arantxa lehengusinarenak. Pena ezin ditudala asteburuetan jantzi. Eskolara joateko omen dira.
Eskola. Joanen ez banintz hobe. Bai niretako, bai aita eta amarendako. Diru gehiago izanen lukete eta buruhauste gutiago. Baina debalde da. Ezin haiek neurera ekarri.
Zuek ere ez dituzue mojak maite, erraten diet. Entzun dizuet behin baino gehiagotan.
Hala dun baina, han egoten haizelarik bazakinagu seguru hagoela, ez zainala deus gertatuko.
Bai zera! Debaldetan, ordea, haiei ezer kontatzea. Ez didate kasurik egiten. Ilearena kontatu nien eta beti bezain kaskamotz nago oraino. Eskolan irri egiten zidatela aitortu, eta zozokeria zela, haurkeria hutsa eta laster ahantziko nindutela.
Ile motza hagitz hobea dun garbitasunerako, erran zidaten. Zer ez dun gordetzen ahal ile mataza horietan?
Mariaren ilea izan nahiko nuke. Beltz-beltza du eta sorbaldatik beheiti datorkio. Edo Jenniferren ile kizkur ederra. Edo Lolitaren txirikordak, bertzenaz, amak goizero egiten dizkionak.
Lolita horren amak ez din bertze egitekorik izanen. Nik bai, ordea, erran zidan amak. Gainera, zer nahi dun, haien gisa jantzi? Urdinez eta arrosaz?
Bai.
Ez hinteke zakurrekin josta.
Zergatik ez?
Hoa ispilura eta ikusi hire burua. Goitik beheiti lohitzen haute egunero zakurrek.
Maite naute. Urrundik ezagutzen dute autoaren hotsa eta aditu orduko hasten dira saingaka. Gu ikusi baino lehenago. Hala agurtzen naute eskolatik bueltan. Eta autoa gelditutakoan, nire aldeko kristalaren kontra ezartzen dituzte muturrak. Nekez irekitzen dut atea batzuetan, eta gainera etortzen zaizkit autotik atera ahala.
Pentsa, galtza ilun hauen ordez, eskolako neskatikoen soineko aratz horiek jantziko bahitu!
Kriskitin du izena batek, ttikiak. Bertzeak Kraskitin. Izenak amak eta biok paratu genizkien Humbertok ekarri eta gero. Baigorrin maiz entzuten eta kantatzen genuen kantu batetik hartu genituen.
Eta kriskitin kraskitin
Larrosa krabelin
Ardoa edaten hobeki…
Hemen gaudenetik musika guti entzuten dugu. Telebistan baizik ez. Baina horri ez diogu kasurik egiten. Oraino ez zait ahantzi hona ailegatu eta Euskal Herritik ekarritako kaseteak entzun genituen lehen aldia. Negar batean zegoen ama bigarren kantua hasi aitzin. Eta neu ere bai harekin batera. Hala ikusi gintuelarik, zerbait erran nahi izan zuen aitak. Ahoa irekiagatik, aldiz, ez zitzaion hots ito bat baizik atera. Bertze behin ere saiatu ginen, baina berdin gertatu zen. Ez da hirugarren aldirik izan.
Kantatu, berriz, frankotan egiten dugu. Amak eta biok bereziki. Baigorrin ginenekoak kantatzen ditugu. Haritz eta Oihanerekin kantatzen nituenak. Pintxo txakurrarena, Txirri, Mirri eta Txiribitonenak.
Aitak ez du kantua guk bezainbat maite. Egun berezietan egiten du batzuetan. Koldo eta Rikardorekin, osabak ekarritako patxarana edan ondoan beti. Gogotik egiten dute halakoetan. Kanta bat burutu eta hurrengoari lotu. Gelditzen direlarik, ezpain-eztarri idortuak pixka bat bustitzeko izaten da. Kantu eta xurrut mahaira jarririk daudela, haien ahotsak gero eta ozenago bilakatzen dira. Gero eta azkarrago ebakitzen dituzte hitzak. Azkenari lotzen zaizkion arte. Azkena diot, hala izaten delako. Lehen hitzak aditu eta badakit saioa burutzear dagoela. Haietariko bat, hirurak ez badira, laster hasiko da negarrez hipaka. Hain da doinu tristea. Kanpoan, uhuri eginen dute zakurrek, otsoak balira bezala.
Oi ama Eskual Herri goxua
zugandik urrun triste banua…
ADAUSI bizian ari ziren Kriskitin eta Kraskitin. Turistatzat jo nituen lehendabizikoan. Bi autotan etorri ziren. Bide ondoan gelditu eta inguru guztiari behatu zioten, galdurik balira bezala. Ia ez nituen ikusi ahal izan. Eguzkiak ez ninduen utzi. Gainera, autoetara itzuli eta alde egin zuten berehala. Uste dut beren artean solastatu zirela, baina nik ez nien deus aditu.
Ama ranchito barnean zegoen. Lanean. Atera zenerako, autoek harrotutako hauts lainoa baizik ez zuen antzeman.
Zer izan da?
Deus ez, erantzun nion. Galdu den norbait.
Zakur hauek! bere lanetara bueltatu zen ama.
Handik egun batzuetara agertu ziren berriz ere. Orduan pixka bat hobeki ikusi genituen. Lau-bortz ziren. Lehengo aldian bezalatsu jokatu zuten. Autotik atera, bidetik guri beha paratu eta buelta autora. Ama nigana oihuka etorri, sorbaldatik atxiki eta barnera eraman ninduen. Ateak eta leihoak hertsi zituen arrapaladan. Kasuz. Ikaraturik. Ni deusetarako laxatu gabe, haragia mozteko erabiltzen duen ganibeta hartu sukaldeko mahai gainetik eta hala gelditu ginen. Taloak baino handiagoak begiak, belarriak txorrotx, gure bihotzen taupada eroak baizik ezin entzun. Debalde ari ginen kanpoko hotsik noiz adituko.
Luzaz egon ginen zain. Ordutan. Aita etxeratu arte. Soberaxko izutu zen etxeko ate-leihoak hertsirik zeudela ohartzean. Eta areago ama eta biok ikustean. Ez genuen itxura ederra. Harena ere ez zen oso dotorea. Margolari zebilen lanean eta margoz arras lohiturik agertzen zen maiz iluntzean. Bereziki zikina itzuli zen ordukoan, ilea zuriz pintaturik eta gorriz musu aldea. Txiribitonen antza hartu nion. Eta hain beldurturik egon ez bagina, irri karkailaka hasiko ginen gugana ailegatu orduko.
Gauean, afaltzen bukatu eta ohatze azpira makurtu zen aita. Handik kartoizko kutxa gorria atera zuen. Ezagutzen nuen. Bane-kien pistola altxatzen zuela haren barnean. Humbertok oparitu zion.
Hartu beharko duzu, erran zion. Hemen guztiok daukagu. Hau lapurrez beterik dago, bandidoz beterik. Coyote franko ibiltzen da gure alde honetan eta zerbait beharko duzue zuen burua babesteko.
Ezetz, aitak hasieran. Ez zuela hartuko.
Ez duzuela behar? irri egin zuen. Ikusiko dugu hilabete baten buruan behar duzuen ala ez. Alaba ttipia duzue eta inguru hauetan umeak aise desagertzen dira.
Humbertoren hitzek pentsakor utzi zuten aita. Behatu zidan. Amatxori gero.
Esker anitz, onartu zuen azkenean Humbertok ekarritako kutxa.
Zaharra da Humberto, benetan zaharra, aitatxi edo Don Manuel baino hagitz zaharragoa. Ehun urte izanen ditu, guttienik.
Badakizue, inoiz ezezagunen bat susmatzen baduzue etxe inguruan, berun pixka bat airera jaurti eta ikusiko duzue zeinen bizkor ihes eginen duen!
Kutxa ireki, pistola atera eta hura garbitzeari ekin zion. Halaxe egiten zuen zenbaitetan, afal ondoan beti. Osagaiak bereizi, garbitu, olioztatu eta, zatar muturra harturik, dirdaitsu uzten zuen atal bakoitza.
Euskal Herrian honelako bat ukan izan bagenu bederen! atera zitzaion aitari, eskuan zeukan armari loturik begiak, seguraski.
Amari erran zion. Ordukoz ni ohatzean nengoen eta handik aditu nuen. Laburrera tiro hotsa aditu nuen bezalaxe. Edota atearen danbatekoa aita kanpotik itzulitakoan. Ohatzera joan zirelarik ere entzun nien.
Luzaz solastatzen dira ohatzean. Apalki egiten dute, ni ez iratzartzearren. Baina ni, begiak hertsirik izan arren, ez naiz lotan. Maiz, Baigorrin bizi gineneko aldia oroitzen dute.
Koldo eta Rikardo etortzen direnetan bezala: hortaz ari behar goiz edo berant. Hil zizkieten lagunen izenak aipatzen dituzte hainbatgarrenez: Peru, Juan Mari, Mikel Ez dituzte ahazten ahal. Ez dute ahazten ahal nola hil zituzten: ostatuan zeudelarik, lantokian, seme-alaben aitzinean. Gehienak ez nituen nik ezagutu. Bertze batzuk, berriz, ezagutu omen nituen. Baina ez ditut oroitzen. Haritz eta Oihaneren aita da gogoan ongi dudan bakarra. Lagun handia zuten gurasoek eta gugandik hurbil bizi ziren, gainera. Ikastolara eramaten gintuen hirurok zenbaitetan. Antzera egiten zuen amak ere. Goiz batzuetan ni autoaren gibel aldean jarrarazi eta haien bila joaten ginen. Gizon makurrak agertu baino lehenago, bistan da.
DUELA astebete egin ziguten bisita azkenekoz. Arratsaldean etorri ziren. Bertze bi aldietan azaldu ziren tenore bertsuan. Beti bezala, bide hegian utzi zituzten autoak. Baina han gelditu beharrean, gugana heldu zirela ohartu nintzen. Kriskitinek eta Kraskitinek sekula baino amorru handiagoz egin zuten sainga. Ama barnean zegoen orduan ere. Eta lasterka nire bila atera zen arren, ez ninduen behar bezain fite etxeratu ahal izan. Ranchitoa inguratzen duen zurezko hesian ziren guk inora egin baino lehenago. Horma iduri geratu ginen ezezagunak langa ondoan ikusi genituelarik. Bere magalaren kontra estuturik nindukan amak. Gizonei beha.
Ez diat bertzerik egin ahal izan, aitortu zion aita lanetik ailegatu berriari. Izutu egin nauk. Iratiren bila heldu zirela pentsatu diat hastapenean.
Ez zetozen nire bila, ordea. Ahoa ireki zuten orduko ohartu omen zen ama.
Zer moduz hemengo oporretan? galdetu zioten irrizuri.
Amak ez zien erantzun. Zurbil-zurbil zegoen.
Amatxo! kexu egin behar izan nuen. Mina egiten zidan besoa hainbertze tinkatzean.
Erdaraz mintzo ziren. Baina ez bertakoek, Humbertok-eta egiten duten bezala.
Espainolak dituk, hartan bat etorri ziren ama eta aita.
Nahiz eta amak erantzun ez, espainolak ez ziren isildu: Inguru zakarrak dira hauek, batez ere Euskal Herriko paisaia betiberde ederren aldean. Dena den, hau gustukoa ez baduzue, beste norabait eramaten ahal zaituztegu guk. Esan besterik ez duzue egin behar. Leku asko emango dizuegu aukeratzeko. Guztiak eguraldi epelekoak, aproposak opor luze batzuk pasatzeko. Ez al duzue jakin nahi zer dugun aukeran?
Ez ziruditek oso kontent eman diegun aukeraz. Ez al da hala, mutilak? txanda hartu zion lehenengoari bertze batek.
Ez, ez, algara egin zuten gainerakoek.
Agian ez zieguk ondo adierazi. Saia gaitezen berriz.
Espainiako presondegien izenak omen zirenak aipatu zizkioten amari orduan. Dardaraz zegoen. Estutzen ninduten besoetan nabaritzen nuen. Isilik. Kriskitin eta Kraskitin, ordea, ez ziren saingan nekatzen. Gure inguruan ibilki ziren, gelditu ezinik, arrotzei begirik kendu gabe.
Jakina. Baliteke gure eskaintzari muzin egitea. Akaso, nahiago duzue hemen segitu, beste inora joan gabe. Bertan gelditu betiko, zuen lagun Erro eta Garzia bezala. Zuek erabaki behar duzue…
Hura errateaz bat, besoa luzatu zuen jaka barnera. Pistola bat zeukan eskuan. Aitarena baino handiagoa.
Beraz, hemen nahiago duzue, irri egin eta gugana zuzendu zuen pistola.
Oihu egin zuen amak. Areago tinkatu ninduen bere besoetan, oinazeraino tinkatu ere. Oihu egin nuen nik halaber. Irri karkailaka ziren gizonak, eroturik gure bueltan Kriskitin eta Kraskitin.
Histeriak jota zaudek, erran zioten elkarri.
Tiro-hotsa entzun zen orduan, bi aldiz. Bat-batean odolaren epel likitsa nabaritu nuen azalean.
Autoek harroturiko hautsa haizeak eraman arte ez ninduten libre utzi amaren besoek. Gure bi zakurrak odol putzu batean zeutzan gure oinetan, mutu, zeru ezin urdinagoari beha. Ranchito inguruan ere arruntik isilean zegoen dena. Lo antzo zelaiak eta bidea.
Gau hartan ere pistola atera zuen aitak ohatze azpitik. Ez zuen tirorik egin, ordea. Atea ongi hertsi eta burkoaren pean paratu zuen.
Ezin erran zertaz solastatu ziren gurasoak, Txomin itsua berehala etorri baitzitzaidan gau hartan. Dakidana da aita ez zela biharamunean lanera agertu. Ez eta neu eskolara ere. Elkarrekin gosaldu genuen, asteburuetan bezala. Gero hirira joan zen aita, Don Manuelengana.
Pistola non dagoen badakin, erran zion amari abiatu aitzin. Dena itxi izan eta ez atera kanpora. Ahalik eta lasterren itzuliko naun.
Luze joan zitzaigun eguna. Goizean ama lagundu nuen etxeko lanetan. Baina bazkalondoko harrikoa egin eta gero egitekorik gabe gelditu ginen. Telebista aitzinean ere fite aspertu nintzen. Berdin gertatu zitzaidan panpinekin. Haiekin jostetan hasi eta eskutik erortzen zitzaizkidan handik gutira. Antzera gertatu zitzaion amari ere. Liburu bat ireki, orrialde bakan batzuk irakurri, berriz hertsi. Bertze bat ireki, eta berdin.
Zirrituetatik behatzen genuen noizean behin kanpora. Ikusten genuen zeru urdin eta lur arrearen xerrenda mehea nekez aldatzen zen behatze batetik bertzera. Argazki bat zirudien.
Odol koloreko zegoen zerua aitaren autoa entzun genuenean.
LUZE etsi zioten gurasoek Don Manuelen bisitari. Zenbait egun baizik ez ziren iragan hura etorri arte, baina bien bitartean ez zuten bakerik izan. Hark eskatu bezala egon ginen, handik urrundu gabe. Etxe barruan. Gauaz irekitzen genuen atea soil-soilik, ranchitoa egurastearren. Beharrik. Egosten ginen han. Metalezko teilatua eguzkiak berotu, eta izerdi patsetan ematen genuen eguna. Eta oso asperturik, ez baitzen deus egiten ahal. Espainolak itzuliko ziren beldur, kanpo aldeari erne egon beharra zegoen. Asots eta mugimendu guztiei. Kirika egiten zuten zirrituetatik aitak eta amak aldika. Jostatu edo normal mintzatu ezinik, telebistari beha egotea baizik ez zitzaigun gelditzen. Hari beha egoten ginen, beraz. Ohatzetik ikusten genuen. Ikusi soil-soilik, ez baitzegoen ahotsa goititzerik. Indurain agertu zen arte, bederen. Orduan bai. Amak deitu eta arrapaladan oldartu zen aita telebista gainera. Lasterketa irabazi berri zuen.
Atarrabiarra dun. Aitatxoren herrikoa, erran zidan txirrindularia seinalatuz.
Banekien. Nola ez jakin, aita hartaz hain harro egonik. Indurain, ordea, zalu desagertu zen pantailatik. Eta betiko mututasun astun eta aspergarrira bihurtu ginen ohartu baino lehen.
Hala aurkitu gintuen Don Manuelek: nekaturik, nazkaturik eta mutu.
Gezurra erran zizueten putakumeok. Koldo eta Rikardo bizirik daude, erran zuen, amak ekarritako kafeari ekin aitzin.
Negarrez hasi zen ama orduan, pozaren pozaz.
Orain arte ez dute inor nabaritu beren aldean, baina alde egin behar dute handik, zer gerta ere, jarraitu zuen Don Manuelek. Ez dut uste ezer eginen dizuetenik, baina D.F.koen oniritzia dute zuek kontrolatzeko behintzat. Eta badakizue, D.F.koak tartean ibilita, nik ez dut egitekorik. Oilar handiegiak dira horiek hemengoontzat.
Aitak eta amak elkarri behatu eta, ulertzen dugu, erran zuten etsiturik.
Isilune luze bat sortu zen orduan. Leihoko zirrituetatik zerua ikus zitekeen, izarrez ezin kabiturik. Don Manuelek, eskuan zeukan kafea edan, zutitu eta ate aldera egin zuen.
Kontrolatzera saiatuko direla agindu didate Guanajuatoko nire lagunek. Zerbait behar izanez gero, badakizue ni non aurkitu, erran zigun atetik adio gisa.
Don Manuelen zain iragandako egunak bezain luzea izan da bart gauekoa hirurontzat. Ordutan ari izan dira aita eta ama solasean. Inoiz baino apalago, ia xuxurlaka. Ez naiz mintzatzen aritu direna konprenitzera ahalegindu. Badakit-eta zer gertatuko den laster. Maletetan sar daitekeen guztia sartu eta iluntze batean hemendik urrunduko gara sekulako. Hala utzi genuen gibelean Euskal Herria, eta gisa berean utziko dugu hau ere. Horregatik eskatu diot ahizpa bat ekartzeko amari. Ez dudalako berriz ere lagunik gabe geratu nahi. Haritz eta Oihane galdu nituen lehen, Kriskitin eta Kraskitin orain. Bertze norabait joanen gara, bertze nonbait hasiko gara bizitzen eta, lagun berriak egindakoan, handik ere ihes egin beharko dugu. Ahizpa bat izanik, ordea, zernahi tokitara joanik ere, beti izanen nuke norekin jostatu. Gaur ez dit erantzun. Baina bihar berriz eskatuko diot.
Ez dudala behar, joanen garen lekutik ez garela mugituko, bertan anitz lagun izanen ditudala erranen dit seguraski. Halaxe erran zidan hona heldu ginelarik, hemen gizon makurrik ez genuela aurkituko.
Gizon makurrak, baina, nonahi egoten dira.
